Cytryna w przeszłości zasłynęła jako lek na szkorbut, natomiast aktualnie wykorzystywana jest głównie jako wzmacniający kwaśny smak dodatek do potraw i napojów. Dzięki właściwościom antyoksydacyjnym, cytryna chroni nie tylko owoce i warzywa przed ciemnieniem, ale wspomaga także nasz system odpornościowy w walce z wolnymi rodnikami. O tym, jak cytryna działa na organizm donoszą najnowsze publikacje naukowe. Wskazują one, że substancje zawarte zarówno w soku, ekstrakcie, jak i olejku cytrynowym posiadają szereg właściwości o pozytywnym wpływie na ludzki organizm.
Historia żółtego owocu
Cytryna zwyczajna (Citrus limon) to gatunek roślin z rodziny rutowatych, pochodzący prawdopodobnie z Chin, w Europie znany od czasów średniowiecza. O tym, jak cytryna działa na organizm zrobiło się dosyć głośno jednak dopiero w XVIII wieku za sprawą jej skuteczności w leczeniu szkorbutu wśród marynarzy. Dawka zaledwie 30 g soku z cytryny dziennie wystarczyła, aby rozwiązać problem zachorowań na szkorbut wśród floty angielskiej pod koniec XVIII wieku. Czy to oznacza, że cytryna rzeczywiście jest bardzo bogatym źródłem witaminy C? Niekoniecznie, ponieważ jeden cały owoc pokrywa dzienne zapotrzebowanie na tę witaminę jedynie w 54% dla kobiet i 45% dla mężczyzn.
Wartość odżywcza cytryny (w 100 g):
- Energia – 40 kcal
- Białko – 0,8 g
- Węglowodany – 9,5 g
- Tłuszcze – 0,3 g
- Woda – 88,9 g
- Witamina C – 50 mg
Czy to oznacza, że cytryna jest niewartym uwagi składnikiem diety? Wręcz przeciwnie! Poza działaniem antyoksydacyjnym i antybakteryjnym, ten owoc wykazuje również działanie przeciwzapalne, a nawet przeciwnowotworowe. Wszystkie te właściwości cytryna zawdzięcza obecności takich związków jak flawonoidy, kwasy fenolowe, kwasy karboksylowe, kumaryny, aminokwasy, witaminy z grupy B oraz (oczywiście) witamina C (kwas askorbinowy).
Jak dokładnie cytryna działa na organizm?
Działanie przeciwutleniające owoców cytryny opiera się przede wszystkim na zawartości witaminy C. Kwas askorbinowy jest silnym przeciwutleniaczem i chroni DNA przed negatywnym wpływem wolnych rodników. Jednak kwas askorbinowy nie jest jedynym związkiem antyoksydacyjnym występującym w cytrynie. Flawonoidy takie jak np. hesperydyna wykazują właściwości wzmacniające obronę komórkową przed wolnymi rodnikami. Oznacza to, że związki zawarte w cytrynie mogą chronić nasze komórki przed uszkodzeniami i starzeniem. Ochronne działanie cytryny nie kończy się jednak tylko na właściwościach antyoksydacyjnych. Silnym działaniem przeciwzapalnym charakteryzuje się olejek cytrynowy, prawdopodobnie ze względu na wysoką koncentrację D-limonenu. Badania przeprowadzane na szczurach wykazały, że ten składnik posiada także właściwości ochronne wobec komórek wątroby, oraz obniża stężenie cholesterolu frakcji LDL i glukozy we krwi.
Choroby cywilizacyjne a cytryna
Sok z cytryny będzie także doskonałym wyborem dla osób borykających się z nadmierną masą ciała, insulinoopornością, cukrzycą czy nadciśnieniem. Okazuje się, że niskie pH soku z cytryny wydłuża proces trawienia i rozkładu węglowodanów, dzięki czemu spowalnia wzrost stężenia glukozy we krwi po spożyciu posiłku. Spożywanie tego kwaśnego napoju połączone z umiarkowaną aktywnością fizyczną (spacery) może także obniżać ciśnienie krwi u osób z nadciśnieniem. W Polsce popularną formą wykorzystania cytryny w kuchni jest podawanie jej w herbacie. O ile dodatek soku z cytryny do przestudzonej herbaty może nieść negatywne konsekwencje jedynie dla szkliwa zębów (przy kwaśnym pH wzrasta ryzyko erozji), o tyle dodatek soku do gorącego napoju powoduje rozpad witaminy C związany z temperaturą, a tym samym zmniejsza jej korzystne działanie. Istnieją przesłanki mówiące o tym, że owoc cytryny może wykazywać nawet działanie… przeciwnowotworowe. W badaniach na komórkach in vitro oraz in vivo wyizolowane nanocząsteczki soku cytrynowego wykazywały się działaniem indukującym śmierć komórek nowotworowych (apoptozę) oraz hamującym podziały komórek rakowych różnego rodzaju nowotworów. Ciekawostka: badania na pestkach cytryny wykazały, że ekstrakt wodny z tej części owocu rozpuszczony w metanolu wykazywał działanie chemoprotekcyjne wobec nowotworu piersi. Nie polecamy jednak spożywania pestek (które nie są trawione w ludzkim układzie pokarmowym), ani tym bardziej metanolu w celach profilaktycznych.
Jak wycisnąć z cytryny najwięcej?
Źródła podają, że owoce cytryny mogą być przechowywane nawet kilka miesięcy bez strat składników odżywczych. Wyjątek stanowi jednak kwas askorbinowy, który jest bardzo „delikatną” witaminą. Jego straty mogą być wprost proporcjonalne do długości przechowywania lub stopnia przetworzenia owoców. Aby ograniczyć straty witaminy C w cytrynie, należy przechowywać ją w niskiej temperaturze (0–5 ◦C). Można także zabezpieczać ją przed utratą wody poprzez opakowanie i wysoką wilgotność powietrza. Dobrze pamiętać o tym, że owoce cytrusowe spryskiwane są różnymi substancjami chemicznymi, w celu zapewnienia im trwałości. Jeśli do zabezpieczenia cytryn używane były takie substancje jak imazalil lub thiabendazol (informacja powinna być zamieszczona na opakowaniu), wskazane jest nie tylko mycie, ale całkowite obranie cytryny ze skórki. Aby wydobyć z cytryny wszystkie dobroczynne właściwości, można używać jej jako dodatku do koktajli i smoothies, wyciskać z niej sok (najlepiej ręcznie lub w wyciskarce wolnoobrotowej, żeby ograniczyć straty witamin), używać jako bazy do dressingów sałatkowych. Jeśli jest się fanem bardzo kwaśnych smaków – można jeść cytrynę solo.
Więcej przeczytyasz w aplikacji Wiesz Co Jesz – pobierz na telefon.
Bibliografia:
- Citrus limon (Lemon) Phenomenon—A Review of the Chemistry, Pharmacological Properties, Applications in the Modern Pharmaceutical, Food, and Cosmetics Industries, and Biotechnological Studies. Klimek-Szczykutowicz i wsp., Plants, 2020.
- Lemon juice, but not tea, reduces the glycemic response to bread in healthy volunteers: a randomized crossover trial. Freitas i wsp., European Journal of Nutrition, 2020.
- Inhibitory effect of black tea, lemon juice, and other beverages on salivary and pancreatic amylases: What impact on bread starch digestion? A dynamic in vitro study. Freitas i Le Freunteun, Food Chemistry, 2019.
