Wiesz Co Jesz

Dieta Bezglutenowa

O CHOROBIE:

Celiakia, inaczej choroba trzewna, to choroba należąca do typowo dietozależnych. Jest to inaczej trwała nietolerancja glutenu – czyli białka obecnego w takich zbożach (i ich przetworach), jak:

• pszenica,
• żyto,
• orkisz,
• jęczmień,
• owies (sam nie zawiera glutenu, ale najczęściej jest nim zanieczyszczony),
• kamut,
• pszenżyto.

Choroba jest prawdopodobnie spowodowana reakcją autoimmunologiczną organizmu i związanym z tym stanem zapalnych w jelicie. Może mieć też podłoże genetyczne, a także współwystępować z innymi chorobami – w tym przede wszystkim z chorobą Hashimoto oraz osteoporozą i osteopenią. Nawet połowa osób chorujących na wspomniane zaburzenia ma też celiakię.
Główne objawy tej choroby dotyczą układu pokarmowego i należą do nich: bóle brzucha, wzdęcia, biegunki tłuszczowe i wodniste, utrata apetytu i utrata masy ciała, pojawiająca się krew w stolcu. Celiakia może długo pozostawać chorobą utajoną, nie dającą objawów i dopiero odpowiednia diagnostyka uświadamia chorym ich przypadłość. Na celiakię choruje w Polsce około 380 000 osób, z czego zdecydowana większość, bo nawet 360.000 nie wie o swojej chorobie (!).
Podstawowym elementem dietoterapii celiakii jest eliminacja glutenu. W przeciwnym razie uszkodzeniu ulegają kosmki jelitowe – wypustki w błonie śluzowej jelita cienkiego, za pomocą których do organizmu wchłaniane są wszystkie składniki odżywcze.

DIAGNOSTYKA:

W celu potwierdzenia choroby wykonuje się testy z krwi, w których bada się obecność specyficznych dla celiakii przeciwciał, czyli elementów układu odpornościowego, których ilość zwiększa się w obliczu stanu chorobowego. Należą do nich np. przeciwciała EMA, tTG, ARA, AGA. Ponadto wykonuje się testy genetyczne, biopsję (pobranie wycinków) dwunastnicy i badanie endoskopowe.

LECZENIE I DIETA:

W celiakii bezwzględnie należy zastosować dietę bezglutenową. Zalecenia dietetyczne dla pacjentów z chorobą trzewną to:

• eliminacja produktów i potraw zawierających gluten, a więc: jęczmienia, żyta, pszenicy, owsa (choć nie ma on glutenu, może być nim zanieczyszczony!), orkiszu, kamutu, pszenżyta,
• eliminacja potraw zawierających gluten jako dodatek smakowy, czynnik nadający konsystencję, a nawet składnik leków (warto w tym celu sprawdzać każdorazowo informację na opakowaniu),
• eliminacja piwa (słód, na bazie którego produkuje się piwa, zawiera gluten), i alkoholi takich, jak whisky, wódka żytnia, gin. Natomiast dozwolone napoje alkoholowe to np. wino, rum, brandy, tequila, koniak, grappa,
• eliminacja lub ograniczenie potraw zawierających laktozę (lecz dopiero po odpowiedniej diagnostyce, bowiem często spotykana jest równoległa nietolerancja cukru mlecznego),
• stosowanie pokarmów oznakowanych jako bezglutenowe (symbol graficzny "przekreślonego kłosa" wskazuje na bezpieczeństwo spożycia danego artykułu spożywczego),
• zamiast glutenowych, zaleca się wybieranie bezpiecznych źródeł węglowodanów, w tym: ryżu, kukurydzy, tapioki i manioku, mąki sojowej, ziemniaków, sorgo, prosa, amarantusa, komosy ryżowej,
• niedozwolone w diecie bezglutenowej są też inne „podejrzane” produkty lub artykuły spożywcze zawierające ukryty gluten, w tym: kawa zbożowa i rozpuszczalna, napoje owsiane.

Ponadto należy prowadzić zbilansowaną, zdrową dietę w standardowym rozumieniu. Podstawowe jej zasady to:

• 4-5 posiłków dziennie w odstępach 2,5-4 h,
• zadbanie o odpowiednie nawodnienie (co najmniej 1,5 l płynów dziennie, w tym wody, słabych naparów herbaty i ziół),
• spożywanie dużych ilości warzyw i owoców (co najmniej 5 porcji dziennie, przy czym najlepiej 3-4 porcje warzyw i 1-2 porcje owoców),
• spożywanie pełnoziarnistych produktów zbożowych (oczywiście innych, niż te zawierające gluten),
• wybieranie chudych i nieprzetworzonych mięs oraz najlepiej półtłustych produktów mlecznych (co do produktów mlecznych, jak wyżej – lepiej wybierać te bez laktozy),
• wybieranie tłuszczów pochodzenia roślinnego,
• rezygnacja ze słodyczy i innych wysoko przetworzonych produktów.

ENERGIA I PROPORCJE MAKROSKŁADNIKÓW:

Kaloryczność diety powinna być dostosowana indywidualnie do osoby chorej; jej masy ciała, wzrostu, wieku, aktywności fizycznej, stanu zdrowia i celu terapeutycznego.

WITAMINY I SKŁADNIKI MINERALNE:

Nie ma zaleceń, by spożywać inne niż standardowo rekomendowane ilości witamin i składników mineralnych na diecie bezglutenowej. Jednak warto mieć na uwadze, że dieta bezglutenowa nieprawidłowo prowadzona może prowadzić do niedoborów żywieniowych np. błonnika, witamin z grupy B, wapnia, żelaza i ogólnie węglowodanów. Dlatego mimo eliminacji wielu produktów zbożowych, należy pokrywać około 50% dziennej kaloryczności bezglutenowymi źródłami węglowodanów, jak: ryżem, kukurydzą, tapioką i maniokiem, mąką sojową, ziemniakami i batatami, sorgo, prosem, amarantusem, komosą ryżową.

INNE:

Mimo rosnącej popularności diety bezglutenowej, ze względu na możliwość wystąpienia niedoborów (wspomnianych powyżej), nie ma konieczności jej stosowania w innych jednostkach chorobowych. Zależnie od przypadku można, lecz nie trzeba bezwzględnie wprowadzać diety bezglutenowej u osób z Hashimoto (zapalenie tarczycy) czy reumatoidalnym zapaleniem stawów i innymi chorobami autoimmunologicznymi. Z pewnością jednak nie jest to sposób na odchudzanie, ponieważ podstawą redukcji masy ciała jest deficyt energetyczny, a nie rezygnacja z pewnych składników pokarmowych (np. z glutenu).