Wiesz Co Jesz

Dieta bogatobłonnikowa

O CHOROBIE/DIECIE:

Inaczej dieta bogatoresztkowa. Zaleca się ją w zaparciach nawykowych (przewlekłych) oraz w problemach z pracą jelit. Celem tej diety jest aktywacja czynności (perystaltyki) jelit i ich naturalnych ruchów, a jednocześnie pozwala ona na wyeliminowanie stosowania środków farmakologicznych. Zaparcia dotykają aż do 30% populacji (krajów wysoko rozwiniętych). Z tego też powodu nawet co piąta osoba stosuje środki farmakologiczne (przeczyszczające). Występowanie zaparć dotyczy częściej kobiet, niż mężczyzn, a także osób o niskiej aktywności fizycznej i ludzi starszych (powyżej 65. roku życia).
Błonnik pokarmowy nie jest trawiony w organizmie, nie ulega też wchłanianiu w jelicie, ale jest niezbędny do zachowania prawidłowej aktywności układu pokarmowego. Powoduje on wiązanie cząsteczek wody oraz zwiększanie masy stolca, dzięki czemu jelita są mechanicznie podrażniane i pokarm ulega łatwiejszemu przesuwaniu w układzie pokarmowym.
Uwaga – dieta bogatoresztkowa niesie ze sobą zagrożenia, w tym podrażnienie ścian układu pokarmowego i zaostrzenie objawów chorób takich, jak na przykład stany zapalne żołądka, jelit, dróg żółciowych, trzustki i wątroby, a także w obliczu chorób zapalnych jelit, choroby Leśniowskiego-Crohna czy w niedożywieniu.
Warto dodać, że stosowanie diety bogatej w błonnik u osób zdrowych lub cierpiących na zaparcia, może dodatkowo być korzystne w kontekście antynowotworowym, przeciwmiażdżycowym czy też działać profilaktycznie przeciw nadwadze i otyłości.

DIAGNOSTYKA:

Zaparcie rozpoznaje się wtedy, gdy stolec jest oddawany tylko do 2 razy w tygodniu albo jeśli jego konsystencja jest zbita, twarda, a do tego pacjent oddaje go z dużą trudnością. W przypadku oddawania mniej, niż 2 stolców na miesiąc, mówi się o zaparciu ciężkim.

LECZENIE I DIETA:

W większości przypadków dietę należy ustalać indywidualnie, dopasowując ją do potrzeb danej osoby, chorób współistniejących. Okazuje się, że u większości osób prawidłowo zbilansowana dieta, oparta o zasady racjonalnego żywienia, wystarcza, by poprawić perystaltykę jelit. Natomiast w przypadku utrzymujących się, przewlekłych zaparć, warto wprowadzić do diety nawet 50-70 gramów błonnika. To nawet połowa więcej, niż ma standardowa dieta (ok. 25 g). Podstawowe zasady diety bogatobłonnikowej to:

• 4-5 posiłków dziennie w odstępach 2,5-4 h, o ustalonych porach, zwracając szczególną uwagę na to, aby śniadanie zjeść w ciągu godziny od obudzenia się. Każdy posiłek powinno się jeść bez pośpiechu, bez wykonywania w tym czasie innych czynności, jak np. oglądanie telewizji czy praca przy komputerze, pamiętając, by dokładnie przeżuwać pokarmy,
• wypijanie przynajmniej 2-2,5 litra płynów na dobę, w tym wody, słabych naparów herbaty i ziół). Małe spożycie płynów sprawia, że konsystencja stolca staje się twarda i jest on trudny do wydalenia, dlatego należy podchodzić do kwestii płynów bardzo poważnie. Można pić także herbaty owocowe, napoje mleczne – najlepiej jogurty czy kefiry, czyli produkty z zawartością żywych kultur bakterii, które kolonizują układ pokarmowy i wspomagają jego funkcjonowanie,
• spożywanie dużych ilości warzyw i owoców (co najmniej 5 porcji dziennie, przy czym najlepiej 3-4 porcje warzyw i 1-2 porcje owoców, co przekłada się na co najmniej 200-400 g owoców i 400-600 g warzyw. W przypadku nawracających zaparć ilość błonnika może wynosić aż 50-70 g w ciągu doby, co odpowiada nawet 2 razy większej ilości owoców i warzyw. Warto pamiętać o owocach suszonych, które także są dobrym źródłem błonnika i pobudzają ruchy jelit – mowa zwłaszcza o suszonych śliwkach (sposobem na ich odpowiednie przygotowanie jest namoczenie przez noc i zjedzenie na czczo, a nawet popicie ich wodą, w której były moczone).
• spożywanie tylko pełnoziarnistych produktów zbożowych, w tym pieczywa graham i razowego, które jest bogate w błonnik oraz kasz gruboziarnistych (pęczak, bulgur, gryczana, perłowa gruba), ryżu brązowego, płatków owsianych czy otrębów. Natomiast produktami zbożowymi niezawierającymi wystarczająca dużo błonnika są np. ryż biały, kasza manna, kasza kukurydziana czy jęczmienna perłowa (drobna). Ponadto warto gotować te produkty na półtwardo (al dente), przez co będą jeszcze skuteczniejsze w aktywowaniu pracy jelit,
• włączenie do diety nasion roślin strączkowych jako źródła białka, a także błonnika i węglowodanów,
• wybieranie chudych i nieprzetworzonych mięs (i ryb, np. dorsza, sandacza, szczupaka, lina) oraz najlepiej półtłustych produktów mlecznych z uwzględnieniem w diecie fermentowanych przetworów mlecznych (jogurt, kefir, maślanka), zaś jeśli chodzi o sposoby przygotowania potraw, nie zaleca się smażenia i piczenia na tłuszczu,
• wybieranie tłuszczów pochodzenia roślinnego,
• rezygnacja ze słodyczy i innych wysoko przetworzonych produktów.

ENERGIA I PROPORCJE MAKROSKŁADNIKÓW:

Kaloryczność diety powinna być dostosowana indywidualnie do masy ciała, wzrostu, wieku, aktywności fizycznej, stanu zdrowia i celu terapeutycznego.

WITAMINY I SKŁADNIKI MINERALNE:

Błonnik, a dokładniej zawarty w nim kwas fitynowy może utrudniać wchłanianie składników mineralnych z pokarmów, szczególnie dotyczy to żelaza, cynku i wapnia. Dieta bogatoresztkowa wiąże się też ze zmniejszonym wchłanianiem tłuszczu, przez co zaburzone zostaje też wchłanianie A, D, E, K (rozpuszczalnych w tłuszczach). Dlatego, jak wcześniej podkreślono, dieta bogata w błonnik powinna być stosowana tylko okresowo.

INNE:

Zwiększanie zawartości błonnika w diecie trzeba przeprowadzać etapami. Najpierw najlepiej zwiększać podaż owoców, warzyw (najpierw gotowanych, potem surowych) i stopniowo dodawać produkty zbożowe, płatki, otręby.