Dieta ketogenna jest dietą bogatotłuszczową o bardzo niskiej zawartości węglowodanów. Głównym celem jej stosowania jest wywołanie stanu ketozy poprzez zwiększoną produkcję ciał ketonowych, które stają się głównym źródłem energii. Dieta ketogenna jest udokumentowaną metodą leczenia padaczki lekoopornej i niektórych zaburzeń metabolicznych. W ostatnim czasie dieta ketogenna badana jest pod kątem skuteczności w terapii autyzmu, cukrzycy, niektórych rodzajów nowotworów (szczególnie mózgu), chorobie Alzheimera. Niektóre z badań wydają się obiecujące, natomiast ich liczba jest niewielka i zwykle prowadzona na niewielkich grupach ludzi. Dieta ketogenna cieszy się tez ogromną popularnością wśród osób odchudzających się, ponieważ powoduje szybki ubytek wagi przy obniżonym uczuciu głodu. Jednak według badań osoby będące na tej diecie w ciągu 12 miesięcy tracą tylko 1-2 kg więcej niż osoby stosujące dietę ubogotłuszczową. Dieta ketogenna może być skutecznym narzędziem podczas redukcji masy ciała, ale nie została uznana za metodę lepszą niż inne. Nieznane są także długofalowe skutki tego sposobu żywienia. W przypadku redukcji masy ciała najlepszą metodą wciąż wydaje się dieta o umiarkowanym deficycie kalorycznym, indywidualnie dopasowana do pacjenta.
Ze względu na możliwe działania niepożądane diety, przed jej wdrożeniem warto wykonać badania oceniające ogólny stan organizmu, m.in. badanie moczu, morfologię, lipidogram, próby wątrobowe (AST, ALT), badania tarczycy.
Istnieje kilka rodzajów tej diety. Klasyczna dieta ketogenna stosowana w leczeniu padaczki jest niezwykle restrykcyjna, często prowadzona w szpitalu. Częściej jednak dieta ketogenna jest metodą stosowaną podczas odchudzania. Wówczas tłuszcz w diecie stanowi około 80-90% całkowitego zapotrzebowania energetycznego. W zależności od celu stosowania diety ilość węglowodanów zwykle nie przekracza 50 g (około 5% całkowitego zapotrzebowania energetycznego), pozostałą część (około 15%) stanowi białko. Przed zastosowaniem diety zaleca się zastosowanie etapu wprowadzającego w stan ketozy, polegającego na wykluczeniu z diety cukru, słodyczy, ograniczeniu produktów zbożowych, a także zwiększeniu ilości tłuszczu (np. poprzez dodatkową porcję w każdym posiłku). Dieta ketogenna opiera się o produkty bogatotłuszczowe, takie jak awokado, oleje roślinne i oliwa z oliwek, bekon, tłuste ryby morskie, sery. Bardzo często bazowanie na powyższych produktach bogatych w dobroczynne nienasycone kwasy tłuszczowe jest trudne przy tak wysokim procentowym udziale tłuszczu w diecie. Dlatego często stosowane są w niej produkty bogate w nasycone kwasy tłuszczowe, takie jak masło, śmietana, olej kokosowy, majonez, tłuste mięsa i sery, co może przynieść negatywne skutki dla zdrowia układu krążenia. Źródłem białka w diecie powinno być chude mięso, jaja, ryby, sery. Spośród węglowodanów dozwolone są wyłącznie warzywa i owoce o ich ubogiej zawartości, np. ogórek, warzywa liściaste, papryka, pomidor, truskawki i inne owoce jagodowe, cytrusy. Dozwolone są niewielkie ilości warzyw korzeniowych (marchewka, seler czy pietruszka). Całkowicie wykluczone jest spożywanie produktów zbożowych, nasion roślin strączkowych, ziemniaków i batatów, a także napojów słodzonych cukrem, słodyczy, wyrobów cukierniczych, alkoholu i produktów typu fast-food. Niedozwolone substancje słodzące to sacharoza, glukoza, ksylitol, mannitol, sorbitol, cukier kokosowy. W zamian można korzystać ze słodzików o śladowej zawartości węglowodanów takich jak erytrytol, sukraloza, stewia. Przy produkcji wypieków można korzystać z mąk na bazie orzechów i nasion, np. mąki kokosowej i migdałowej. Niezwykle istotne jest wypijanie odpowiedniej ilości płynów, ze względu na zwiększone ryzyko zaparć i niedoborów elektrolitowych – około 1 ml na 1 kcal. Szczególnie polecana jest woda, słabe napary herbaty i ziół oraz kawa – można ja pić z mlekiem lub ze śmietanką.
Powinny być dostosowane indywidualnie do pacjenta. Rozkład składników odżywczych w diecie ketogennej to około: 80-90% tłuszczu, 15% białka i 5% węglowodanów. W przypadku nadwagi bądź otyłości wskazane jest ograniczenie kalorii o około 500-1000 w stosunku do całkowitego zapotrzebowania energetycznego. Niewskazana jest redukcja kalorii poniżej podstawowej przemiany materii.
W diecie ketogenicznej często zdarzają się niedobory błonnika (z uwagi na wyeliminowanie produktów zbożowych i roślin strączkowych), dlatego warto zwrócić uwagę na produkty, w których jest go dużo: orzechy, siemię lniane, warzywa korzeniowe i kapustne. Ze względu na znaczny niedobór wielu witamin i składników mineralnych w diecie oraz braku możliwości ich odpowiedniego spożywania wraz z pokarmami, warto rozważyć stosowanie suplementacji, szczególnie wapniem, witaminą D, żelazem, magnezem, potasem, cynkiem, miedzią, selenem, karnityną. Niejednokrotnie zaleca się stosowanie preparatów multiwitaminowych. Suplementacja zawsze powinna być poprzedzona wykonaniem badań laboratoryjnych i dobrana indywidualnie przez lekarza lub doświadczonego dietetyka.
Niestety stosowanie diety ketogennej obarczone jest wieloma skutkami ubocznymi, np. niedożywieniem, niedoborem niektórych składników mineralnych i witamin, pogorszeniem profilu lipidowego, zaparciami, kamicą nerkową, zwiększoną łamliwością kości, nieprzyjemnym zapachem z ust, zmęczeniem. Ponadto nieznane są efekty długofalowe stosowania tej diety. Według Europejskiego Towarzystwa Kardiologii restrykcyjne diety niskowęglowodanowe mogą zwiększać ryzyko przedwczesnej śmierci w wyniku chorób serca, udarów i nowotworów. Niezależnie od przyczyny stosowania diety i długości jej trwania, powinna być ona prowadzona pod ścisłą kontrolą lekarza i dietetyka.
Dietę o wysokiej zawartości tłuszczu i niskiej zawartości węglowodanów od lat bez negatywnych konsekwencji zdrowotnych stosują Eskimosi grenlandzcy i Inuici z Alaski. Prawdopodobnie ich dobry stan zdrowia wynika ze spożycia dużej ilości ryb (kwasów omega 3), aktywnego trybu życia oraz przystosowania genetycznego do takiego sposobu odżywiania się.
Więcej informacji o diecie keto znajdziesz w tym artykule. (link do artykułu w aplikacji). Alternatywą dla diety ketogenicznej może być mniej restrykcyjna dieta low-carb.