Menopauza jest jednym z okresów fizjologicznych w życiu kobiety, w którym cykle miesiączkowe wstrzymują się na co najmniej rok. Okres premenopauzy, czyli stopniowego wygasania czynności jajników następuje u kobiet zwykle między 42 a 47 rokiem życia i trwa przez kilka kolejnych lat. W wyniku zmian hormonalnych dochodzi do powstawania licznych dolegliwości i schorzeń. Objawy okresu menopauzy to silne uderzenia gorąca, nocne poty, bóle mięśniowe, zaburzenia nastroju, kołatanie serca, zawroty głowy. Często dochodzi do zaburzeń libido i dolegliwości ze strony układu moczowo-płciowego. W tym czasie znacznie wzrasta ryzyko niektórych chorób, np. nowotworów (szczególnie piersi), osteoporozy, chorób sercowo-naczyniowych, otyłości. Dieta w tym okresie powinna dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych w celu zmniejszenia dolegliwości, a także zminimalizowania ryzyka późniejszych powikłań.
Rozpoznanie zwykle opiera się o dokładny wywiad lekarski i ocenę występujących dolegliwości. Warto wykonać także badanie poziomu hormonów tarczycy (TSH, FT3, FT4), estradiolu, hormonu luteinizującego (LH) i folikulotropowego (FSH), testosteronu i dehydroepiandrosteronu (DHEA). Dodatkowo można wykonać morfologię, glukozę na czczo i profil lipidowy (cholesterol całkowity, LDL i HDL, trójglicerydy).
Najczęściej leczenie nieprzyjemnych dolegliwości opiera się o przyjmowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ). Niestety mimo niewątpliwych korzyści płynących z terapii, jest ona obarczona także negatywnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Dlatego też często w łagodzeniu objawów zastosowanie znajduje ziołolecznictwo i przyjmowanie suplementów diety o szerokim spektrum działania. Szczególnie korzystne, udowodnione działanie mają:
Ogólne zalecenia dietetyczne w okresie menopauzy to:
Ze względu na zwiększone ryzyko otyłości oraz zmieniony rozkład tkanki tłuszczowej, zaleca się dietę o zmniejszonej liczbie kalorii poprzez ograniczenie wielkości zjadanych porcji. Dokładne wytyczne co do energetyczności diety oraz proporcji składników odżywczych powinny być dostosowane indywidualnie do pacjentki.
Witamina D – niedobór tej witaminy zwiększa ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego, nowotworów, cukrzycy typu II, depresji, zaburzeń funkcji poznawczych. Wśród kobiet w okresie menopauzy niedobór witaminy D jest powszechny, dlatego często zaleca się suplementację tą witaminą (dawka uzależniona jest od jej poziomu we krwi). Źródłem witaminy D jest światło słoneczne, a także produkty takie jak: ryby, jaja, wątroba, grzyby.
Kwas foliowy – może zmniejszać nasilenie uderzeń gorąca, obniża poziom homocysteiny, tym samym zmniejszając ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Prawdopodobnie przyczynia się do zmniejszenia ryzyka nowotworu piersi i wydłuża czas przeżycia po zdiagnozowaniu choroby. Dodatkowo przyczynia się do zwiększenia gęstości mineralnej kości. Zawarty jest szczególnie w zielono liściastych warzywach.
Wapń – odpowiednia podaż wapnia zwiększa gęstość mineralną kośćca i zmniejsza ryzyko osteoporozy, zawarty jest przede wszystkim w mleku i produktach mlecznych, rybach zjadanych z ośćmi (sardynki, szprotki), sezamie, maku, suszonych figach, zielonych warzywach.
Kwasy omega 3 – zmniejszają ryzyko chorób kardiologicznych, nowotworów (m.in. piersi), zaburzeń depresyjnych u kobiet po menopauzie. Ich źródłem jest tran, ryby oleiste (łosoś, śledź, halibut), olej lniany, nasiona chia, orzechy włoskie.
Do poprawy ogólnej sprawności, samopoczucia oraz wzmocnienia kości potrzebna jest codzienna aktywność fizyczna. Należy wybierać formy ćwiczeń, które nie obciążają stawów, takie jak jazda rowerem, pływanie, spacery. Ważne jest też ćwiczenie pamięci i koncentracji, a także relaksacja i zapewnienie odpowiedniej ilości snu.