Niealkoholowe stłuszczenie wątroby (NAFLD) to schorzenie, które w przeciwieństwie do alkoholowego stłuszczenia wątroby nie powstaje w wyniku nadmiernego spożywania alkoholu. Czynnikami ryzyka NAFLD są: nadmierna masa ciała, w szczególności otyłość (wraz z zespołem metabolicznym), siedzący tryb życia i insulinooporność (lub cukrzyca typu 2). Podatność na to schorzenie rośnie wraz z wiekiem, a także częściej dotyczy mężczyzn. Stłuszczenie wątroby upośledza jej pracę i w konsekwencji może prowadzić do jej zapalenia (NASH) i marskości. Szacuje się, że na tę przypadłość cierpi nawet 14-21% społeczeństwa, najczęściej nieświadomie!
NAFLD przez długi czas może nie dawać żadnych objawów lub są one niespecyficzne, zatem trudne do zdiagnozowania. Do rozpoznania niealkoholowego stłuszczenia wątroby niezbędne jest wykonanie przez lekarza wywiadu, w tym negatywne rozpoznanie w kierunku nadmiernego, przewlekłego spożycia alkoholu (poniżej 20 g alkoholu / kg masy ciała / 24h). W diagnostyce NAFLD wykonuje się również USG wątroby i oznacza aktywność enzymów wątrobowych: AspAT oraz AlAT. Innymi pomocniczymi badaniami mogą być: oznaczenie we krwi stężenia cholesterolu całkowitego, cholesterolu HDL i LDL, triglicerydów, glukozy, bilirubiny, GGTP, i czasu protrombinowego. Warunkiem diagnozy niealkoholowego stłuszczenia wątroby jest brak innych schorzeń tego narządu.
Leczenie niealkoholowego stłuszczenia wątroby opiera się na zwalczaniu otyłości i jej skutków. Ponieważ insulinooporność oraz nadmierna masa ciała to najczęstsze przyczyny NAFLD, stosowanym w terapii lekiem jest metformina (tylko pod kontrolą lekarza). Jeśli występuje nadmierna masa ciała (BMI > 24,9 kg/m2), w pierwszej kolejności należy dążyć do jej obniżenia poprzez zmniejszenie kaloryczności diety i wprowadzenie stanu deficytu energetycznego. Przy współistniejącej insulinooporności (lub cukrzycy typu 2) należy wprowadzić dietę o niskim indeksie glikemicznym, opartą o pełnoziarniste produkty zbożowe oraz warzywa bogate w błonnik, szczególnie takie jak jarmuż, brukselka, szpinak czy brokuły . Należy unikać produktów o wysokim indeksie glikemicznym i pamiętać o nierozgotowywaniu potraw (np. makaronu, ryżu czy warzyw). W diecie należy ograniczyć spożycie tłuszczu i całkowicie wykluczyć produkty, będące źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych, takie jak tłuste mięsa i tłusty nabiał. Tłuszcze zwierzęce (oprócz tłuszczu rybiego) należy zastąpić zdrowymi tłuszczami roślinnymi, takimi jak oliwa z oliwek, olej rzepakowy, awokado, orzechy i pestki. Do diety należy włączyć tłuste ryby morskie, które są źródłem kwasów tłuszczowych omega-3. Powinno się zrezygnować ze słodyczy i innych wysokokalorycznych przekąsek np. chipsów. Szczególnie należy unikać produktów z zawartością syropu glukozo-fruktozowego. Ponieważ białko sojowe zmniejsza ilość gromadzonego w wątrobie tłuszczu, zaleca się regularne spożywanie tofu. Badania wskazują, że w przypadku NAFLD korzystne jest picie kawy (najlepiej espresso, bez mleka i cukru). Kofeina ma zdolność obniżania stężenia enzymów wątrobowych u osób z grupy ryzyka chorób wątroby. Cennym sprzymierzeńcem w walce z NAFLD jest także czosnek oraz natka pietruszki.
Dozwolony sposób przygotowania potraw to: gotowanie na parze, pieczenie w piekarniku, gotowanie na wodzie, duszenie, grillowanie, opiekanie na ruszcie, przyrządzanie w sosie własnym lub pergaminie. Nie zaleca się smażenia na głębokim tłuszczu. W niealkoholowym stłuszczeniu wątroby należy ograniczyć spożycie soli, a potrawy przyprawiać naturalnymi przyprawami i ziołami. Z diety należy całkowicie wykluczyć alkohol. Przy NAFLD należy spożywać 5-6 małych posiłków dziennie w odstępach czasu nie dłuższych niż 3 godziny.
Powinny być zawsze dostosowane indywidualnie i zakładać 55-60% energii z węglowodanów, 15-20% energii z białka (pełnowartościowego) i 20-25% z tłuszczu. Kaloryczność diety powinna zakładać deficyt energetyczny (w przypadku nadmiernej masy ciała), dostosowany do wieku, masy ciała, płci i aktywności fizycznej.
Badania wykazują wpływ witaminy E na obniżenie wartości enzymów wątrobowych i redukcję stłuszczenia. Witamina E jest przeciwutleniaczem, działa więc hamująco na proces włóknienia wątroby.
Jeśli występuje deficyt, niezbędna jest suplementacja witaminą D. Dawka minimum 1000 IU pozwala na szybszą redukcję masy ciała i poprawienie wrażliwości insulinowej.
Gromadzenie tłuszczu w wątrobie jest konsekwencją stresu oksydacyjnego, dlatego oprócz witaminy E należy pamiętać o innych antyoksydantach w diecie: witaminie C, witaminie A i flawonoidach. Szczególnie pozytywnym działaniem wykazują się antyoksydanty zawarte w zielonej herbacie.
W NAFLD priorytetem jest zmniejszenie masy ciała i poprawienie wrażliwości insulinowej, dlatego oprócz diety bardzo ważna jest codzienna aktywność fizyczna – 30 minut marszu dziennie lub co najmniej 140 minut marszu tygodniowo. Ćwiczenia powinny być dostosowane do stanu zdrowia i możliwości ćwiczącego.