Tarczyca jest gruczołem dokrewnym, czyli wytwarzającym do organizmu hormony lub inne substancje o działaniu biologicznym. Tarczyca syntetyzuje tyroksynę, trójjodotyroninę oraz kalcytoninę. Hormony gruczołu tarczowego mają swoją ogromną rolę w metabolizmie makroskładników oraz cholesterolu, wpływają na tempo przemiany materii. Nadczynność tarczycy to choroba związana z nadmierną produkcją hormonów tarczycy i w efekcie ze zwiększonym tempem przemian metabolicznych, szybkim chudnięciem, zwiększonym tętnem, nadmiernym pobudzeniem.
Chorobę stwierdza się na podstawie podwyższonego stężenia wolnych frakcji tyroksyny (fT4), trójjodotyroniny (fT3) oraz nieprawidłowego wyniku TSH (zazwyczaj obniżenie wartości poniżej normy). W przebiegu choroby może dojść do ewentualnej obecności przeciwciał przeciw tyreoperoksydazie (anty-TPO), przeciw tyreoglobulinie (anty-TG) i przeciw receptorom dla TSH (anty-TSHR), choć te badania są wykonywane głównie w kierunku choroby Hashimoto, która może współtowarzyszyć nadczynności tarczycy. Ważny jest także obraz tarczycy w badaniu USG oraz wynik biopsji (pobrania fragmentu tkanki tarczycy).
Wśród metod leczenia należy wymienić: podawanie leków wpływających na działanie tarczycy (tyreostatyków), wycięcie tkanki tarczycy, podawanie jodu. Dieta odgrywa bardzo ważny element terapii nadczynności tarczycy, w obliczu której dochodzi do zwiększonego tempa przemian metabolicznych i nadmiernego katabolizmu (utraty masy ciała wskutek wykorzystywania własnych tkanek organizmu). Dieta w nadczynności tarczycy powinna być oparta o zasady zdrowego żywienia i ma zapobiegać szybkiej utracie masy ciała pacjentów.
Podstawowe zasady zbilansowanej diety w nadczynności tarczycy to:
Kaloryczność diety powinna być dostosowana indywidualnie do osoby chorej; jej masy ciała, wzrostu, wieku, aktywności fizycznej, stanu zdrowia i celu terapeutycznego. W przypadku prawidłowego BMI (wynoszącego 18-25 kg/m2), należy zastosować dietę równą całkowitej przemianie materii. Gdy jednak następuje niedowaga, chory traci na wadze, trzeba zastosować dietę o zwiększonej kaloryczności – zwykle o 300-500 kcal w stosunku do całkowitego zapotrzebowania kalorycznego. Gdy uda się za pomocą diety i leków wyrównać kwestie hormonalne, wówczas należy wrócić do diety ustalonej na całkowitą przemianę materii, by nie ryzykować rozwoju nadwagi.
W diecie tej białko powinno pokrywać 12-20% zapotrzebowania energetycznego (u osób ze zbyt małą masą ciała nawet nieco więcej) i powinno pochodzić z chudych mięs, ryb, nabiał, strączków. Tłuszcze natomiast powinny pokrywać 20-35% kaloryczności diety. Powinny pochodzić ze zdrowych źródeł, jak np. oleje roślinne, awokado, orzechy, pestki i nasiona. Jak wcześniej wspomniano, ważnym składnikiem diety są kwasy tłuszczowe omega-3, które warto spożywać wraz z rybami tłustymi (najlepiej co najmniej 2 razy w tygodniu), a nawet suplementować w ilości 1-2 g dziennie. Około połowę wartości kalorycznej diety powinny zaś stanowić węglowodany, w tym 20-40g dziennie błonnika.
Ważne są:
Osoby z nadczynnością tarczycy często skarżą się na biegunkę. W takim przypadku warto zmniejszyć podaż błonnika w diecie przynajmniej na okres zaostrzenia biegunek – należy więc wykluczyć pełnoziarniste produkty zbożowe, surowe owoce i warzywa oraz otręby i płatki zbożowe.
Uwaga – jeśli przyjmujemy leki na tarczycę (hormony tarczycy, L-tyroksynę), to po przyjęciu leku na czczo należy odczekać 30 minut do posiłku, by lek został prawidłowo wchłonięty.