Przewlekła niewydolność nerek polega na obniżeniu ich możliwości filtracyjnych związanemu z uszkodzeniem nefronów – komórek nerek. W przebiegu niewydolności nerek pojawia się białkomocz, krwiomocz, zmniejsza się poziom przesączania kłębuszkowego (tzw. GFR). Niewydolność nerek może być spowodowana wieloma czynnikami, od procesów zapalnych, przez torbiele, kamicę nerek, po cukrzycę i inne choroby współistniejące. Wśród osób powyżej 65. roku życia choroba ta występuje u średnio co trzeciej z nich i może mieć różne nasilenie.
Objawy tej choroby to zmęczenie, nadciśnienie, obrzęki, anemia, brak apetytu, zaburzenia pracy układu nerwowego, uogólnione bóle.
Podstawowe badanie to badanie moczu, w którym szczególnie istotna jest obecność krwi i białka. Diagnostyka obejmuje też USG i zbadanie wartości GFR – tempa przesączania kłębuszkowego.
Leki są dobierane indywidualnie, rozwiązaniem w tej chorobie jest także dializa, w której wyniku nerki są odciążone od pracy polegającej na filtrowaniu krwi. Także w większości przypadków dietę należy ustalać indywidualnie, dopasowując ją do potrzeb danej osoby, przebiegu choroby i chorób współistniejących. Przede wszystkim jednak w niewydolności nerek należy stosować dietę z ograniczeniem soli oraz o obniżonej zawartości białka (w zależności od stopnia niewydolności), mającą znamiona diety lekkostrawnej.
Podstawowe zasady zbilansowanej diety w przewlekłej niewydolności nerek to:
Kaloryczność diety powinna być dostosowana indywidualnie do osoby chorej; jej masy ciała, wzrostu, wieku, aktywności fizycznej, stanu zdrowia i celu terapeutycznego. Średnia zalecana wartość kaloryczna to 30-35 kcal na kg masy ciała na dobę. Białko w początkowym okresie choroby może pozostać na standardowym poziomie, tj. do 1 g na kilogram masy ciała na dobę, choć może dochodzć do konieczności ograniczenia go do 40-50 g na dobę. Im niższa wartość GFR, tym bardziej ubogobiałkową dietę należy zastosować, ponieważ produktem przemiany białka są mocznik i kreatynina, których niewydolne nerki nie mogą usunąć, ale trzeba to robić pod nadzorem specjalisty (dietetyka, lekarza), by nie doszło do powikłań i niedożywienia.
W tej diecie należy ograniczyć pokarmy bogate w sód, a więc wyeliminować dodawaną do potraw sól, przetworzone produkty (w tym wędliny, konserwy, ryby wędzone, tłuste sery, kiszonki, gotowe mieszanki przypraw).
Kolejnym składnikiem, na który trzeba uważać i ograniczać jego spożycie nawet o połowę jest fosfor, którego źródła to wędliny i podroby, ryby i ich przetwory, jajka, suszone owoce, przetwory mleczne, produkty zbożowe. To ze względu na zwiększone zatrzymywanie fosforu w organizmie w przebiegu choroby.
Z powodu ryzyka zatrzymywania potasu w organizmie, należy dbać również o obniżoną (nawet do połowy) ilość tego składnika w diecie, czyli wyeliminować lub ograniczyć przetworzone mięsa i ryby, produkty zbożowe i niektóre owoce oraz warzywa (w tym pomidory, brokuły, brukselkę, ziemniaki, szparagi, marchew, awokado, banany, śliwki, porzeczki, cytrusy, morele, wszystkie owoce suszone). Jednakże redukcja spożycia potasu nie zawsze jest konieczna i w początkowych stadiach niewydolności wręcz niewskazana. Kwestię tę należy omawiać z lekarzem prowadzącym, gdyż zmienia się ona wraz z postępem choroby.
Warzywa, w tym ziemniaki, warto wcześniej namoczyć (odlewając wodę) a przygotowywane na ich bazie wywary warzywne także gotować poprzez odlanie wody po pierwszym gotowaniu warzyw. Odlaną wodę zastępujemy nową, świeżą porcją. W ten sposób jeszcze bardziej ograniczamy zawartość potasu w diecie.