Choroba wrzodowa – najczęściej żołądka i/lub dwunastnicy – to zespół zazwyczaj przewlekłych zmian miejscowych w błonie śluzowej tych narządów. Są to zmiany zapalne o charakterze nadżerek, czyli właśnie wrzody. Choroba ta dotyka aż 10% światowej populacji i jest najczęstszą z chorób układu pokarmowego. Czynnikami ryzyka jej rozwoju są: narażenie na przewlekły stres i związany z tym niezdrowy sposób spożywania posiłków, zakażenie bakterią Helicobacter pylori, do choroby przyczyniają się też uwarunkowania genetyczne, palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu, stosowanie niektórych leków (np. niesterydowych leków przeciwzapalnych – jak popularna aspiryna). Objawy to częsty ból w nadbrzuszu, nudności i/lub wymioty, szczególnie pojawiające się po posiłkach.
Wrzody żołądka lub dwunastnicy można rozpoznać za pomocą gastroskopii, czyli badania z wykorzystaniem endoskopu wprowadzanego do żołądka. Czasami wrzody można zdiagnozować też poprzez obejrzenie obrazu RTG (z kontrastem) oraz za pośrednictwem badań krwi. Te ostatnie mają przede wszystkim na celu określenie przyczyny pojawienia się choroby.
Leczenie obejmuje – w zależności od głównego czynnika wywołującego chorobę – antybiotykoterapię, zastosowanie leków z rodzaju inhibitorów pompy protonowej (przeciw wydzielaniu kwasów żołądkowych). Nie bez znaczenia w przypadku tej choroby jest odpowiednia dieta.
W większości przypadków dietę należy ustalać indywidualnie, dopasowując ją do potrzeb danej osoby, przebiegu choroby i chorób współistniejących. Jednakże musi ona przede wszystkim zawierać produkty niezalegające długo w żołądku, łatwostrawne oraz niewywołujące nadmiernej produkcji kwasu żołądkowego. Ważne jest, by posiłki spożywane były regularnie, powoli i w spokoju.
Zasady diety w przypadku wrzodów żołądka i/lub dwunastnicy to:
Kaloryczność diety powinna być dostosowana indywidualnie do osoby chorej; jej masy ciała, wzrostu, wieku, aktywności fizycznej, stanu zdrowia i celu terapeutycznego. Nie ma konieczności zmiany kaloryczności diety na odchudzającą lub z dodatkiem kalorii w przypadku tej choroby (chyba że chory cierpi jednocześnie na nadwagę lub otyłość).
Istotnymi składnikami odżywczymi w diecie korzystnie oddziałującej na wrzody są antyoksydanty, a więc witaminy C, A, E. Są to naturalne przeciwutleniacze, czyli związki bioaktywne działające na poziomie komórkowym i zapobiegające uszkodzeniom komórek wywoływanym przed wolne rodniki. Procesy zapalne, które występują w chorobie wrzodowej, powodują niekorzystne zmiany w komórkach, których zachodzenie spowalniają lub uniemożliwiają wspomniane witaminy. Podobne działanie mają składniki mineralne takie jak selen, cynk, żelazo, miedź.
Dobrymi źródłami witaminy E są oleje roślinne (szczególnie olej słonecznikowy i lniany), a także czerwona papryka, szpinak i pomidory. Witaminę A znaleźć można w produktach takich jak marchew, jarmuż, szpinak, czerwona papryka, dynia oraz morele. Nie należy natomiast zapominać o naturalnych źródłach cynku, czyli pestkach dyni i słonecznika, rybach, mięsie drobiowym, jajach czy pieczywie z pełnego przemiału ziarna.
Wykazano, że jeden z aminokwasów – glutamina – działa ochronnie na błonę śluzową układu pokarmowego. Pokarmowym źródłem tego aminokwasu mogą być soja, mięso, niektóre orzechy oraz ryby, głównie makrela – choć ta ostatnia z uwagi na wysoką zawartość tłuszczu powinna być w diecie na wrzody ograniczana. Korzystnie w przebiegu choroby wrzodowej działa też aminokwas tryptofan. Dobrymi źródłami tryptofanu są mleko, sery, mięsa, ryby, a także owoce - banany, suszone daktyle oraz soja i fistaszki.