Węglan Sodu (E500)

E500 to grupa związków chemicznych, które są oznaczane jako sole kwasu węglowego. Jednym z najważniejszych składników tej grupy jest wodorowęglan sodu (NaHCO3), znany również powszechnie jako soda oczyszczona. Węglan sodu jest szeroko stosowany w przemyśle spożywczym i innych sektorach: chemicznym, kosmetycznym, papierniczym czy szklarskim. Związek ten jest rozpuszczalny w wodzie i silnie higroskopijny, czy mający zdolność pochłaniania wilgoci. Ponieważ jego pH wynosi 11,5, posiada właściwości alkalizujące przez co wykazuje właściwości neutralizujące kwasy. Węglan sodu występuje naturalnie w organizmie człowieka jako tzw. rezerwa alkaliczna, która odpowiada za neutralizowanie nadmiaru jonów wodorowych powstających m. in. na skutek intensywnego metabolizmu wysiłkowego. Znajduje się także w ślinie i w żołądku, zobojętniając działanie kwasów z pożywienia i soku żołądkowego. Poza tym pomaga utrzymać właściwy poziom pH we krwi i wspomaga proces oddychania w transporcie dwutlenku węgla do płuc. Węglan sodu w przyrodzie stanowi także składnik wielu minerałów, a w formie samodzielnej występuje w tzw. jeziorach sodowych oraz w popiołach roślin morskich, dlatego początkowo pozyskiwano go poprzez spopielenie wodorostów. Na skalę przemysłową jest uzyskiwany w procesie syntezy węglanu wapnia, chlorku sodu i amoniaku, opracowanym przez Ernesta Solvaya, chemika z Belgii. Związki chemiczne z grupy E500 są powszechnie stosowane w przemyśle spożywczym jako substancje regulujące kwasowość, stabilizujące i spulchniające. W produkcji żywności stosuje się trzy związki chemiczne z tej grupy: E500 (I) czyli węglan sodu (Na2CO3), występujący pod nazwami soda lub soda kalcynowana E500 (II) czyli wodorowęglan sodu (NaHCO3) lub inaczej kwaśny węglan sodu, powszechnie znany jako soda oczyszczona E500 (III) czyli półtorawęglan sodu (Na3H(CO3)2 lub Na2CO3*NaHCO) lub inaczej seskwikarbonat sodu o wzorze sumarycznym 3, zwyczajowo zwany sodą śnieżną Soda oczyszczona stanowi główny składnik proszku do pieczenia, zapewniając wypiekom puszystość, stąd jej powszechne zastosowanie w przemyśle cukierniczym. Poza tym węglany sodu są dodawane do lodów, mleka zagęszczonego oraz w proszku, krakersów, paluszków, serów na bazie kwaśnego mleka, słodzików w formie tabletek oraz żywności dla niemowląt. Ze względu na właściwości musujące, soda oczyszczona znalazła zastosowanie w w napojach w proszku oraz tabletkach rozpuszczalnych.

Informacje dodatkowe

Soda oczyszczona pomaga odświeżyć oddech - należy dodać łyżeczkę substancji do szklanki wody i wypłukać usta, np. po zjedzeniu czosnku. Substancja ta łagodzi także świąd i obrzęk po ukąszeniach owadów – w tym celu można do wanny z ciepłą wodą dolać filiżankę sody lub zrobić miejscowy okład. W gospodarstwie domowym soda stosowana jest jako ekologiczny środek czyszczący.

Wpływ na zdrowie

Ponieważ węglany sodu są metabolizowane w nerkach do dwutlenku węgla, w procesie wydychania są usuwane z organizmu. Są zatem bezpiecznym składnikiem żywności (według FDA mają status GRAS, czyli Generally Recognized As Safe), który może być dodawany do produktów spożywczych w ilości quantum satis, czyli niezbędnej do uzyskania pożądanych efektów. Nie mają ustalonego dopuszczalnego dziennego spożycia czyli ADI. E500 w rozsądnych ilościach jest uznawany za bezpieczny również dla kobiet w ciąży, karmiących oraz niemowląt, jednak nie powinna być nadużywany w diecie. Węglan sodu znajduje zastosowanie w leczeniu nadkwasoty i kwasicy metabolicznej, a także w przypadkach zatruć barbituranami i salicynami. Ze względu na zasadowy odczyn, soda oczyszczona powszechnie używana jest jako domowe lekarstwo na zgagę. Nie jest to jednak sposób, który powinien być powszechnie stosowany, zwłaszcza przez dłuższy czas. Spożycie sody (łyżeczka rozpuszczona w połowie szklanki wody) będzie neutralizować kwaśny odczyn soków żołądkowych, co doraźnie przyniesie ulgę w zgadze, jednak w dłuższej perspektywie czasu może powodować problemy trawienne (skurcze żołądka, wymioty czy biegunka). Metoda ta nie jest w ogóle wskazana dla osób z podwyższonym ciśnieniem czy problemami z nerkami. Przeciwwskazaniem dla doustnego stosowania węglanu sodu jest również przyjmowanie leków nasercowych lub leków zobojętniających kwas żołądkowy, podwyższony poziom sodu we krwi (hipernatremia) i alkaloza oddechowa. Dzięki właściwościom bakteriobójczym, sodę oczyszczoną możemy także wykorzystać do płukania gardła przy stanach zapalnych i anginie. Działa ona również przeciwobrzękowo, stąd może być stosowana do okładów przy obrzękach i opuchliźnie, w tym także błony śluzowej dróg oddechowych przy katarze (jako krople do nosa z wody i sody oczyszczonej w proporcji pół łyżeczki sody na 2 łyżki wody). W formie gęstej papki, po wymieszaniu z wodą, łagodzi podrażnienia skóry i wysypki oraz trądzik. Według niektórych badań, węglan sodu może być pomocny przy astmie i mukowiscydozie, jednak nie należy wdrażać takiej terapii bez konsultacji z lekarzem. Węglany sodu w formie stężonego czystego związku są żrące i działają silnie drażniąco na błony śluzowe i skórę, mogąc doprowadzić do poparzeń.