Czekolada jest znanym od wieków wyrobem z ziaren kakaowca. Występuje w diecie pod wieloma postaciami: jako składnik deserów, gorący napój czy solo. Jest uwielbiana zarówno przez dzieci, jak i przez dorosłych. Czy czekolada szkodzi ze względu na nadmiar kalorii i cukru, czy jednak powinna być codziennym składnikiem naszej diety wspierającym zdrowie? Zobacz, czy czekolada jest zdrowa.
Jak powstała czekolada?
Nasiona kakaowca były wykorzystywane w przeszłości już przez Majów. Majowie przyrządzali z nich Xococalit, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza „gorzka woda”. Był to gorący napój z dodatkiem miodu, chili lub kukurydzy, który przeznaczony był dla najbogatszych. Używano go także w celach odprawiania modłów i innych obrządków rytualnych.
Do Europy nasiona kakaowca dotarły za sprawą Krzysztofa Kolumba, jednak nie od razu zyskały aprobatę Europejczyków. Dopiero w XVII wieku w Europie popularny stał się napój na bazie roztartych ziaren kakaowca z cukrem zalanych ciepłą wodą. Pierwsza tabliczka czekolady powstała dopiero w XIX wieku, po wynalezieniu technologii proszkowania ziarna kakaowca.
Czekolada powstaje z miazgi kakaowej, tłuszczu kakaowego (lub innego tłuszczu roślinnego), środków słodzących i innych dodatków smakowych (np. wanilii). Wedle prawa czekoladą można nazwać produkt który zawiera co najmniej 35% suchej masy kakaowej ogółem oraz co najmniej 14% suchej odtłuszczonej masy kakaowej. Aby uzyskać półprodukty niezbędne do wyrobu czekolady, należy poddać ziarna kakaowca procesom fermentacji, następnie suszeniu i rozcieraniu.
Rodzaje czekolady
Wyróżniamy kilka głównych rodzajów czekolad: gorzką, deserową, mleczną, białą, a od 2018 roku również różową.
Czekolada gorzka zawiera co najmniej 70% produktów z miazgi kakaowej. Składa się z tłuszczu kakaowego, kakao i cukru.
Czekolada deserowa zawiera co najmniej 50% produktów z miazgi kakaowej. W jej skład dodatkowo wchodzi lecytyna i ewentualne dodatki smakowe.
W czekoladzie mlecznej zawartość produktów z miazgi kakaowej nie przekracza 50%, a w jej skład wchodzi dodatkowo mleko i wanilia.
Czekolada biała nie zawiera proszku kakaowego, jednak wytwarzana jest na bazie masła kakaowego (najlepsze czekolady zawierają od 33% tego składnika).
Czekolada różowa, zwana inaczej rubinową została wprowadzona do sprzedaży w 2018 roku. Swój kolor zawdzięcza sproszkowanym nasionom kakaowca rubinowego, a w smaku jest bardziej orzeźwiająco-owocowa niż pozostałe rodzaje czekolad.
Co zawiera czekolada? Jaka czekolada jest zdrowa?
Czekolada, w zależności od rodzaju, w jednej 100-gramowej tabliczce może zawierać od 530 do 580 kcal, a większość z nich pochodzi z tłuszczu. W porównaniu do czekolady mlecznej, czekolada gorzka ma niższy indeks i ładunek glikemiczny, niższą zawartość cholesterolu oraz większą zawartość flawonoidów pochodzących z kakao. Flawonoidy to bioaktywne związki chemiczne, należące do grupy polifenoli, wykazujące działanie antyoksydacyjne. Flawonoidy zwarte w czekoladzie to przede wszystkim katechiny, epikatechiny i antyocyjanidyny. Poza flawonoidami, czekolada zawiera także związki poprawiające nastrój. Jest źródłem tryptofanu – aminokwasu, który w naszym organizmie pełni rolę prekursora serotoniny, czyli „hormonu szczęścia”. Czekolada jest również źródłem biogennej fenyloetyloaminy (w skrócie PEA), która to swoją budową strukturalną przypomina amfetaminę, a w organizmie pełni rolę neurotransmitera i aktywatora działania dopaminy czy serotoniny. Należy także pamiętać o tym, że czekolada zawiera kofeinę, dzięki czemu jej nadmierne ilości mogą działać pobudzająco i nie są wskazane m.in. dla osób nadwrażliwych na ten składnik lub dzieci.
Czy czekolada jest zdrowa?
Nie da się ukryć, że najbardziej wartościowym z punktu widzenia zdrowia rodzajem czekolady jest czekolada gorzka. Im wyższa zawartość kakao w czekoladzie, tym więcej prozdrowotnych związków zawiera. Przykładowo, spożywanie ciemnej czekolady w porównaniu do białej (nie zawierającej kakao w ogóle), może zmniejszyć wartość wskaźnika insulinooporności, poprawić czułość komórek trzustki produkujących insulinę oraz opóźnić rozwój cukrzycy typu drugiego. Flawonoidy pochodzące z kakao wykazują także zdolność do obniżenia cholesterolu całkowitego i cholesterolu frakcji LDL we krwi, dzięki czemu kardiolodzy przypisują gorzkiej czekoladzie działanie kardioprotekcyjne. W badaniach na sportowcach udowodniono, że te same związki mają wpływ na szybszą regenerację mięśni po treningach. Okazuje się także, że spożycie gorzkiej czekolady, pomimo jej wysokiej kaloryczności, ma związek z poprawą wskaźnika BMI i obwodu talii u osób z nadmierną masą ciała.
U podstawy wszystkich prozdrowotnych właściwości czekolady leży zawartość związków przeciwutleniających obecnych w kakao. Czy czekolada jest zdrowa? Tak, jeśli chodzi nam o czekoladę gorzką o wysokiej zawartości kakao. Zamiana czekolady mlecznej lub białej na czekoladę ciemną w diecie z pewnością zredukuje spożycie cukru oraz przyniesie dużo zdrowotnych korzyści.
Więcej przeczytyasz w aplikacji Wiesz Co Jesz – pobierz na telefon.
Bibliografia:
Dark chocolate as a source of flavonoids – allies in the prevention and treatment of selected diseases. Paulina Głodo, Bartłomiej Matejko, Probl Hig Epidemiol 2019, 100(2): 82-88.
