Burak zwyczajny to roślina uprawiana w celach spożywczych, w przemyśle wykorzystywana m.in. do produkcji cukru. Pierwsze wzmianki o uprawie buraka pojawiły się już w 722 roku p.n.e. w starożytnej Babilonii. Setki lat później, buraki były uprawiane przez Greków i Rzymian. W 1801 roku na Śląsku po raz pierwszy rozpoczęto produkcję cukru z tego warzywa. Buraki można podzielić na dwie główne kategorie: burak liściowy (boćwina) – uprawiany dla liści jadalnych oraz burak korzeniowy – cukrowy (przeznaczony do produkcji cukru), ćwikłowy (o intensywnym kolorze) oraz pastewny (uprawiany na paszę). Właściwości zdrowotne buraka znale były już w starożytności.
Wartość odżywcza
Jeden burak waży około 80 gramów i zawiera około 35 kcal. Buraki są ubogie w białko (1,3 g) i tłuszcz (0,1 g), natomiast są bogate w błonnik (2,3 g). Wbrew powszechnej opinii nie zawierają dużo żelaza (0,6 mg), za to są dobrym źródłem potasu (266 mg) i kwasu foliowego (109 mcg). Buraki znajdują zastosowanie w kuchni pod wieloma postaciami – zup, soków, dodatków do dań obiadowych na ciepło i na zimno. Coraz większą popularność zyskują również buraki kiszone i zakwas buraczany, które nie tylko dostarczają organizmowi cennych substancji aktywnych, ale także wiele innych korzyści płynących ze spożywania produktów kiszonych. W przemyśle spożywczym buraki używane są także jako naturalny barwnik do żywności, którego symbol to E162.
Właściwości zdrowotne buraka
Burak od wieków uważany jest za roślinę leczniczą. Już starożytni Rzymianie za pomocą buraka leczyli gorączkę oraz zaparcia. Według tradycyjnej medycyny chińskiej spożywanie buraków wzmacnia serce i poprawia krążenie, a także regeneruje wątrobę i jelita przy suchych zaparciach. Z kolei w medycynie ludowej buraki znane są ze swojego pozytywnego działania przy anemii, nowotworach i nadciśnieniu.
Powszechnie powielana jest informacja o doskonałym działaniu buraków przy niedokrwistości z niedoboru żelaza. Niestety, nie ma żadnych wiarygodnych dowodów na to, aby buraki regulowały stężenie żelaza we krwi. Buraki pobudzają procesy krwiotwórcze, jednak nie będą dobrą metodą leczenia anemii i wyrównywania niedoborów. Dlaczego? Żelazo z pożywienia dzielimy na dwie kategorie: hemowe – łatwo przyswajalne, z produktów pochodzenia zwierzęcego oraz niehemowe – słabo przyswajalne, z produktów pochodzenia roślinnego. Buraki nie dość, że zawierają małą ilość żelaza (0,6 mg w jednej sztuce), to nie jest ono dobrze przyswajalne. Mimo że nie leczy niedokrwistości, burak ma bardzo dużo innych korzystnych działań do zaoferowania. Do naszego organizmu dostarcza szereg substancji, które działają antyoksydacyjnie, przeciwzapalnie, przeciwstarzeniowo czy nawet przeciwnowotworowo.
Buraki zawierają naturalnie występujące azotany. Azotany w organizmie człowieka przekształcane są do tlenku azotu, który ma właściwości regulujące ciśnienie krwi i pozytywnie wpływające na serce. Dzieje się to za sprawą regulacji napięcia naczyń krwionośnych przez tlenek azotu – dzięki temu mechanizmowi unormowaniu podlega ciśnienie tętnicze i hamowane są procesy zlepiania się płytek krwi. Dzięki tej właściwości, sok z buraka wykorzystywany jest również wśród sportowców. Naukowcy jednogłośnie wskazują, że spożywanie buraków lub soku z tego warzywa poprawia wydolność przy wysiłku fizycznym. Co ciekawe, sok z buraka jest wpisany na oficjalną listę suplementów sportowych klasy A (o udowodnionym działaniu) Australijskiego Instytutu Sportu zaraz obok takich substancji jak kofeina, kreatyna czy beta-alanina.
Tlenek azotu nie jest jedyną korzyścią dla zdrowia, jaką burak ma do zaoferowania. To warzywo bogate jest także w wiele związków fitochemicznych: witaminę C, karotenoidy, kwasy fenolowe i flawonoidy. Burak jest jednym z niewielu warzyw, które zawierają substancje barwiące o wysokiej bioaktywności – betalainy. To właśnie barwnikom z grupy betalain burak zawdzięcza swój intensywny kolor. Barwniki buraka mają wysoki potencjał antyoksydacyjny i przeciwzapalny, dzięki czemu to warzywo może nie tylko polepszać stan naszego zdrowia, ale także poprawiać nasz wygląd i opóźniać procesy starzenia. Działanie antyoksydacyjne burak zawdzięcza nie tylko betalainom, ale także bioaktywnym związkom fenolowym, takim jak np. rutyna.
Burak w kuchni
Korzyści płynących ze spożywania buraka jest dużo. Dzięki wielu zastosowaniom tego warzywa, można spożywać go na surowo, po ugotowaniu, na ciepło i na zimno, a także w formach płynnych: jako zupy, wywary czy soki. Burak surowy zachowuje najwięcej wartości odżywczych, jednak nie jest w takiej formie równie smaczny, dlatego z surowych buraków warto wyciskać soki. Po obróbce termicznej burak nie traci wszystkich swoich właściwości, więc będzie doskonałym dodatkiem do zdrowej diety. Burak doskonale nadaje się do kiszenia, warto więc spróbować go w takiej formie i przy okazji skorzystać z dobrodziejstw zakwasu buraczanego.
Więcej przeczytyasz w aplikacji Wiesz Co Jesz – pobierz na telefon.
Bibliografia:
Clifford T, Howatson G, West DJ, Stevenson EJ. The potential benefits of red beetroot supplementation in health and disease. Nutrients. 2015 Apr 14;7(4):2801-22. doi: 10.3390/nu7042801. PMID: 25875121; PMCID: PMC4425174.
