Czym różni się probiotyk od prebiotyku?
Pozytywny wpływ fermentowanych produktów mlecznych na zdrowie był znany już od starożytności, jednak dopiero na przełomie XIX i XX wieku przeprowadzono pierwsze badania na szczepach bakterii kwasu mlekowego chcąc dowiedzieć się jak probiotyki wpływają na zdrowie. W 1908 roku nagroda Nobla z medycyny została przyznana właśnie za wykazanie wpływu bakterii Lactobacillus na zdrowie. Czym są probiotyki, czym różnią się od prebiotyków i dlaczego warto rozważyć ich suplementację oraz włączyć fermentowane produkty do diety?
Probiotyki według definicji WHO to żywe drobnoustroje (wyselekcjonowane kultury bakterii i drożdży), które podane w odpowiedniej ilości wywierają korzystny wpływ na zdrowie organizmu gospodarza. Prebiotyki są za to opornymi na enzymy trawienne składnikami żywności, które korzystnie oddziałują na zdrowie człowieka poprzez stymulację wzrostu lub aktywności dobroczynnych bakterii w jelitach. Mogą być nimi naturalne składniki żywności takie jak skrobia lub błonnik pokarmowy oraz dodatki do żywności o charakterze prozdrowotnym (np. inulina). Zatem prebiotyki nie zawierają żadnych mikroorganizmów, a jedynie stymulują ich wzrost.
Jak probiotyki wpływają na zdrowie
Ze względu na znacznie lepszą higienę oraz większą zawartość wysokoprzetworzonych produktów w diecie, przeciętna zachodnia dieta zawiera kilka tysięcy razy mniej bakterii niż w erze przedindustrialnej. Probiotyki zapewniają barierę ochronną, wzmacniają odpowiedź immunologiczną oraz usuwają patogeny z przewodu pokarmowego, dlatego ich obecność w diecie jest tak istotna z perspektywy zdrowia. O konieczności suplementacji preparatu probiotycznego wie każdy, kto kiedykolwiek był poddany leczeniu antybiotykiem. W przypadku antybiotykoterapii, nie tylko bakterie patogenne ale także mikroflora zamieszkująca nasze jelita narażona jest na straty, stąd konieczność jej odbudowania. Powszechnie znany jest także pozytywny wpływ probiotyków na schorzenia obejmujące układ pokarmowy, np. syndrom jelita drażliwego, biegunki czy zaparcia. Uwaga: spożywanie produktów fermentowanych lub kiszonych nie zastąpi suplementacji w przypadku terapii antybiotykiem, ale może ją wspomóc, ponieważ produkty te zawierają nie tylko bakterie kwasu mlekowego, ale także substancje prebiotyczne.
Poza pożytecznym wpływem na układ pokarmowy, okazuje się, że probiotyki mają znacznie więcej do zaoferowania w kwestii poprawy i ochrony zdrowia. Badania przeprowadzane nad konkretnymi szczepami bakterii kwasu mlekowego (Lactobacillus reuteri i Lactobacillus plantarm) wykazały, że ich spożywanie obniża stężenie cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu frakcji LDL we krwi. Dodatkowo stosowanie synbiotyków (preparatów zawierających probiotyk i prebiotyk jednocześnie) ma korzystny wpływ na stężenie triglicerydów oraz cholesterolu frakcji HDL we krwi. Wskazuje to na dużą rolę probiotyków w zapadalności i przebiegu powszechnych chorób układu sercowo-naczyniowego, np. miażdżycy. Warto zwrócić na to uwagę, ponieważ to właśnie ta grupa chorób jest aktualnie główną przyczyną zgonów w krajach rozwiniętych.
Probiotyki i synbiotyki mogą wspierać także prewencję i leczenie insulinooporności oraz otyłości. Udowodniono korzystne działanie preparatów probiotycznych i synbiotycznych u osób z nadmierną masą ciała poprzez obniżenie wskaźnika BMI i ilości tkanki tłuszczowej. Preparaty synbiotyczne poprawiają także metabolizm węglowodanów, normalizują stężenie glukozy we krwi na czczo i poprawiają insulinowrażliwość, co jest szczególnie ważne dla osób zmagających się z insulinoopornością czy cukrzycą typu drugiego.
Jelita są bardzo silnie połączone z układem nerwowym poprzez oś jelitowo-mózgową. „Hormon szczęścia” czyli serotonina, jest produkowana w większości właśnie w śluzówce jelit. Naukowcy zaczęli więc przyglądać się kwestii kondycji mikroflory jelitowej i jej wpływu na kondycję psychiczną oraz depresję. Substancje syntetyzowane przez mikrobiotę jelitową mogą wpływać na funkcjonowanie całego układu nerwowego, w tym pracę mózgu. Zarówno zaburzenia w obrębie flory jelitowej mogą powodować zmiany w nastroju i zachowaniu, ale również odwrotnie. Stres psychologiczny może być przyczyną zaburzeń mikrobioty jelitowej. Udowodniono, że probiotyki poprawiają stan zdrowia osób nie tylko chorujących na depresję, ale także wpływają pozytywnie na nastrój u osób zdrowych.
Jak dobrać probiotyk?
Chcąc wybrać odpowiedni preparat probiotyczny należy zwrócić się o poradę do lekarza lub dietetyka. Dobrej jakości preparaty zawierające probiotyki w większości powinny być przetrzymywane w lodówce. Każdy preparat powinien mieć dokładnie oznaczone znajdujące się w nim szczepy bakterii i drożdży oraz ich ilości. Probiotyki należy stosować zawsze przy antybiotykoterapii i jakiś czas po zakończeniu leczenia. Wspomagająco warto brać je także przy dolegliwościach ze strony przewodu pokarmowego, np. w biegunkach lub zaparciach. Suplementację probiotykami warto rozważyć także przy problemach z odpornością lub w okresach zwiększonego narażenia na infekcje.
Zdrowie bierze się z jelit, zatem warto zadbać o to, co się w nich znajduje. O tym czym są probiotyki i w jakich produktach spożywczych je znaleźć przeczytyasz w aplikacji Wiesz Co Jesz – pobierz na telefon.
Bibliografia:
- Ritchie ML, Romanuk TN. A meta-analysis of probiotic efficacy for gastrointestinal diseases. PLoS One. 2012;7(4):e34938. doi: 10.1371/journal.pone.0034938. Epub 2012 Apr 18. PMID: 22529959; PMCID: PMC3329544.
- Wu Y, Zhang Q, Ren Y, Ruan Z. Effect of probiotic Lactobacillus on lipid profile: A systematic review and meta-analysis of randomized, controlled trials. PLoS One. 2017 Jun 8;12(6):e0178868. doi: 10.1371/journal.pone.0178868. PMID: 28594860; PMCID: PMC5464580.
- Sáez-Lara MJ, Robles-Sanchez C, Ruiz-Ojeda FJ, Plaza-Diaz J, Gil A. Effects of Probiotics and Synbiotics on Obesity, Insulin Resistance Syndrome, Type 2 Diabetes and Non-Alcoholic Fatty Liver Disease: A Review of Human Clinical Trials. Int J Mol Sci. 2016 Jun 13;17(6):928. doi: 10.3390/ijms17060928. PMID: 27304953; PMCID: PMC4926461.
