W nazewnictwie produktów drzewa karobowego (Ceratonia siliqua), zwanego także szarańczynem strąkowym lub drzewem świętojańskim panuje pewne zamieszanie. Mączka drzewa świętojańskiego, guma karobowa, E410, karob, chleb świętojański – na wielu stronach i w wielu sklepach internetowych wszystkie te składniki te są traktowane wymiennie, co wprowadza w błąd. Do tego powstają wątpliwości, czy są one korzystne dla zdrowia. Spieszymy z wyjaśnieniami.
Strąki karobowca czyli chleb świętojański
Zaczynając dosłownie i w przenośni od korzeni – szarańczyn strąkowy, znany także jako ceratonia, to gatunek drzewa należącego do rodziny bobowatych, którego owoce czyli strąki nazywane są chlebem świętojańskim, a pochodzący z nich proszek (uzyskiwany z samych strąków, bez nasion) to karob. Nazwa chleb świętojański ma źródło biblijne – prawdopodobnie św. Jan Chrzciciel nie żywił się szarańczą (a taki jest dosłowny zapis), tylko właśnie owocami szarańczynu strąkowego. Podobnie znany z przypowieści syn marnotrawny jadł strąki karobowca.
Drzewa karobowe uprawiane są jako roślina pastewna w krajach basenu Morza Śródziemnego oraz Azji Mniejszej. W wielu regionach świata strąki drzewa świętojańskiego tradycyjnie stosowane były jako pasza dla zwierząt, służyły również do produkcji klejów i detergentów oraz zastępowały cukier.
Przypominają one smakiem kakao, ale w przeciwieństwie do niego nie zawierają kofeiny (mogą być więc stosowane przez kobiety w ciąży oraz dzieci i osoby unikające kofeiny z powodu nadciśnienia czy alergii). Stąd karob stosowany jest jako zamiennik kakao np. w deserach i czekoladach – zawiera mniej tłuszczu i białka, a także magnezu czy żelaza, za to więcej wapnia i błonnika. Nie ma gorzkiego posmaku, charakterystycznego dla kakao.
Substancja ta występuje nie tylko w postaci proszku, lecz także melasy, czyli syropu, który stosowany jest jako zamiennik miodu lub cukru. Z owoców szarańczynu strąkowego pozyskuje się także sok (tzw. kaftan), który stosowany jest jako syrop do owoców puszkowanych lub jako dodatek do napojów alkoholowych. Palone i zmielone owoce drzewa chlebowca świętojańskiego mogą być zamiennikiem kawy bezkofeinowej.
Mączka drzewa świętojańskiego czyli guma karobowa
Z kolei z bielma nasion karobowca pozyskiwana jest mączka chleba świętojańskiego, nazywana również gumą karobową (E410), która stosowana jest jako naturalny dodatek do żywności. Pełni ona przede wszystkim funkcje zagęszczające przy produkcji sosów, budyniów, galaretek, dżemów czy jogurtów oraz kapsułek w przemyśle farmaceutycznym. Może także zastępować jajka w wypiekach. Znajdziemy ją również w dodatkach takich jak chrzan czy ketchup, topionych serkach i twarożkach, w lodach, chipsach czy wędlinach w ilościach quantum satis, czyli niezbędnych do osiągnięcia oczekiwanego efektu.
Jak karob i guma karobowa wpływają na zdrowie
Karob jest składnikiem cennym dla naszego organizmu. Znajdziemy w nim mikroelementy, takie jak magnez, fosfor, żelazo, sód, potas, cynk i wapń. Poza tym jest źródłem witamin A, C i E oraz witamin grupy B. W jego składzie znajdują się także cenne przeciwutleniacze, takie jak katechiny i epikatechiny oraz kwas galusowy, chroniące organizm przed stresem oksydacyjnym.
Ponadto karob nie zawiera kwasu szczawiowego ani teobrominy, która zaburza proces wchłaniania wapnia i cynku.
Dzięki swojej zawartości karob działa korzystnie na skórę i kości oraz zapobiega anemii. Reguluje procesy trawienne i przeciwdziała refluksowi, ulewaniu pokarmu u dzieci oraz pomaga leczyć wrzody żołądka. Ma zdolność obniżania poziomu złego cholesterolu. Działa także korzystnie na układ oddechowy. 100 gramów karobu zawiera ok. 220 kcal, a jego indeks glikemiczny to 15. Jest bezglutenowy.
Guma karob czyli E410 nie jest w zasadzie trawiona w naszym organizmie stanowiąc dobre źródło błonnika pokarmowego, a zarazem nie dostarczając niemal żadnych kalorii. Choć jej indeks glikemiczny w czystej postaci wynosi 40, ma działanie regulujące poziom cukru we krwi. Dzięki temu może obniżać ryzyko nadwagi oraz otyłości. Składnik ten można bezpiecznie stosować w diecie kobiet w ciąży i dzieci. Jedynie bardzo duże ilości tej substancji, niemożliwe do przyjęcia w codziennym żywieniu mogą prowadzić do wzdęć, bólów brzucha czy mdłości. Dla mączki drzewa świętojańskiego nie zostało określone ADI czyli bezpieczny poziom dziennego spożycia.
