Oksydacja i antyoksydacja są kluczowymi procesami biologicznymi, które wpływają na funkcjonowanie organizmu oraz proces starzenia się. Poznajmy je bliżej, aby zrozumieć zależność między nimi i podjąć świadomą walkę ze stresem oksydacyjnym. Stres oksydacyjny to stan zaburzenia równowagi między oksydantami i antyoksydantami. Na szczęście możemy mieć znaczący wpływ na jego eliminowanie poprzez właściwą dietę i pielęgnację.

Oksydacja: Co to jest?

Oksydacja to proces utleniania, w którym cząsteczki reagują z tlenem, tracąc elektrony. Jest to naturalna reakcja chemiczna, która występuje w organizmach żywych w procesach metabolicznych. Z jednej strony tlen jest nam niezbędny do życia, z drugiej cząsteczki tlenu mają wolne, niesparowane elektrony – tzw. wolne rodniki czyli reaktywne formy tlenu (ROS). Te wolne elektrony łączą się z komórkami organizmu i w ten sposób mogą uszkadzać komórki i tkanki organizmu. Skutki oksydacji mogą obejmować:

  • Uszkodzenia DNA: wolne rodniki mogą uszkadzać strukturę DNA, co może prowadzić do mutacji i chorób nowotworowych.
  • Uszkodzenia błon komórkowych: reaktywne formy tlenu mogą niszczyć błony komórkowe, prowadząc do zaburzenia funkcji komórkowych.
  • Uszkodzenia lipidów: lipidy, takie jak kwasy tłuszczowe, mogą być uszkadzane przez wolne rodniki, co prowadzi do tworzenia się tłuszczu utlenionego. Proces ten, znany jako lipoperoksydacja, może przyczyniać się do miażdżycy i innych chorób serca.
  • Uszkodzenia białek: utlenianie może prowadzić do zmian w strukturze białek, co także zaburza ich funkcje.
  • Uszkodzenia neuronów w mózgu, co sprzyja chorobom neurodegeneracyjnym, takim jak choroba Alzheimera czy Parkinsona.
  • Zaburzenia procesów metabolicznych: stres oksydacyjny może przyczyniać się do insulinooporności i gromadzenia tłuszczu.
  • Aktywacja szlaków zapalnych: wolne rodniki mogą przyczyniać się do przewlekłego stanu zapalnego, co sprzyja chorobom autoimmunologicznym, cukrzycy typu 2 czy miażdżycy.
  • Osłabianie odporności: poprzez hamowanie odpowiedzi immunologicznej reaktywne formy tlenu sprawiają, że jesteśmy bardziej podatni na infekcje i schorzenia.

Oksydacja jest wprost powiązana z procesem starzenia się organizmu, będąc zarówno jego przyczyną, jak i skutkiem. Z wiekiem nasz organizm staje się mniej efektywny w usuwaniu reaktywnych form tlenu, co prowadzi do nagromadzenia się uszkodzeń spowodowanych oksydacją. To z kolei może przyspieszać proces starzenia się poprzez osłabienie funkcji komórkowych i uszkodzenie tkanek. Dotyczy to wszystkich komórek i organów, a ponieważ skóra jest i największym, i najbardziej widocznym organem naszego ciała, na niej skutki utleniania można najszybciej zaobserwować.

Co sprzyja procesom oksydacyjnym:

  • Niezdrowa dieta, zawierająca duże ilości wysoko przetworzonych produktów, a tym utlenionych tłuszczów, cukrów oraz dodatków chemicznych
  • Zanieczyszczenie środowiska
  • Stosowanie używek, jak alkohol i papierosy
  • Nadmierne opalanie się bez odpowiedniej ochrony przed promieniowaniem UV
  • Zaburzenia snu i długotrwała ekspozycja na stres
  • Leki hormonalne, antydepresanty i sterydy
  • Zatrucia metalami ciężkimi i pestycydami
  • Nadmierny wysiłek fizyczny (w odróżnieniu od regularnej, umiarkowanej aktywności fizycznej)

Jak widać, stres oksydacyjny to poważne zagrożenie, a na część powodujących go czynników mamy ograniczony wpływ. Z pomocą przychodzą nam antyoksydanty.

Antyoksydacja: Czym jest i jak działa?

Antyoksydacja to proces neutralizowania reaktywnych form tlenu, który zapobiega tym samym szkodom spowodowanym przez stres oksydacyjny. Antyoksydanty czyli przeciwutleniacze to substancje, które mogą zapobiegać lub zmniejszać uszkodzenia spowodowane przez wolne rodniki poprzez „oddanie” swoich wolnych elektronów „agresywnym” cząsteczkom ROS. Dzięki temu wolne rodniki zostają usunięte, a ich negatywny wpływ jest zahamowany.

Substancje antyoksydacyjne

Istnieje wiele różnych substancji antyoksydacyjnych, z których niektóre są produkowane przez organizm (są to enzymy antyoksydacyjne, jak dysmutaza ponadtlenkowa, katalaza i glutation), a inne pochodzą z zewnętrznych źródeł, takich jak dieta. Do cennych substancji antyoksydacyjnych należą:

  • Witaminy: witamina C, witamina E i witamina A są znane z właściwości antyoksydacyjnych.
  • Polifenole: polifenole są grupą związków roślinnych które występują w owocach, warzywach, herbacie, kawie, kakao czy czerwonym winie. Organizm nie potrafi ich sam wyprodukować, dlatego ważne jest ich dostarczanie wraz z dietą. Należą do nich m.in. antocjany, taniny, flawonole, katechiny i resweratrol. Nie tylko mają one bezpośrednie silne właściwości antyoksydacyjne, ale także stymulują produkcję endogennych (czyli wytwarzanych przez organizm) przeciwutleniaczy, chroniąc komórki na dwa sposoby.
  • Karotenoidy: karotenoidy to grupa związków, które nadają kolor niektórym owocom i warzywom, takim jak marchew, papryka czy dynia. Beta-karoten, luteina i likopen to przykłady karotenoidów, które działają jako silne przeciwutleniacze, pomagając w ochronie przed uszkodzeniami spowodowanymi przez oksydację.
  • Minerały: miedź i selen mają korzystny wpływ na neutralizację procesu utleniania.
  • Koenzym Q – ten związek obecny w komórkach organizmu można także uzupełniać wraz z dietą.

Aby dostarczyć organizmowi odpowiednią ilość antyoksydantów, istotne jest spożywanie różnorodnej i zrównoważonej diety, bogatej w produkty roślinne. Oto kilka bogatych źródeł antyoksydantów:

  • Owoce i warzywa: świeże owoce i warzywa są bogatym źródłem witamin, minerałów i antyoksydantów. Spożycie różnorodnych owoców (zwłaszcza jagodowych) i warzyw (szczególnie zielonolistnych) zapewnia organizmowi różnorodne składniki odżywcze i chroni go przed uszkodzeniami spowodowanymi przez oksydację.
  • Orzechy, nasiona i oleje roślinne: orzechy, nasiona i oleje roślinne (zwłaszcza oliwa z oliwek) są bogatymi źródłami tłuszczów omega-3 oraz witamin E, które działają jako antyoksydanty.
  • Zielona herbata: zielona herbata zawiera wiele polifenoli, które mogą pomagać w ochronie organizmu przed uszkodzeniami spowodowanymi przez oksydację.
  • Czerwone wino: czerwone wino zawiera dużą ilość polifenoli, zwłaszcza resweratrol, który może mieć korzystny wpływ na zdrowie serca i chronić przed uszkodzeniami spowodowanymi przez stres oksydacyjny.
  • Przyprawy i zioła: szczególnie bogate w przeciwutleniacze są kurkuma, imbir, czosnek, cynamon i oregano.


Stosowanie antyoksydantów w pielęgnacji skóry

Antyoksydanty odgrywają kluczową rolę nie tylko w ochronie zdrowia wewnętrznego organizmu, ale także w pielęgnacji skóry, aby jak najdłużej zachować jej młodość. Wprowadzenie antyoksydantów do rutyny pielęgnacyjnej może pomóc w zwalczaniu szkodliwych skutków oksydacji na skórę, takich jak uszkodzenia DNA, fotostarzenie czy utrata jędrności. Poprzez regularne stosowanie kosmetyków zawierających antyoksydanty, można wspierać skórę w utrzymaniu jej młodzieńczego wyglądu oraz chronić ją przed szkodliwymi czynnikami środowiskowymi.

Antyoksydanty w kosmetykach działają na skórę w kilku różnych sposób:

  • Neutralizują wolne rodniki: antyoksydanty neutralizują reaktywne formy tlenu, zapobiegając tym samym uszkodzeniom DNA oraz błon komórkowych w skórze.
  • Ochrona przed promieniowaniem UV: niektóre antyoksydanty, takie jak witamina C i witamina E, mogą pomagać w ochronie skóry przed szkodliwym działaniem promieniowania UV, zmniejszając ryzyko fotostarzenia skóry.
  • Poprawa kondycji skóry: przeciwutleniacze mogą również wspomagać poprawę kondycji skóry poprzez stymulację produkcji kolagenu, poprawę elastyczności oraz redukcję przebarwień skórnych.

Wiele kosmetyków zawiera cenne substancje antyoksydacyjne, które chronią skórę przed szkodliwymi wolnymi rodnikami. Kilka najcenniejszych z nich to:

  • Witamina C: jest silnym antyoksydantem, który pomaga w ochronie skóry przed uszkodzeniami spowodowanymi przez promieniowanie UV oraz zanieczyszczenia środowiska. Dodatkowo, witamina C stymuluje produkcję kolagenu, poprawiając elastyczność skóry i rozjaśniając przebarwienia.
  • Witamina E: jest znana z jej właściwości nawilżających i ochronnych. Chroni skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania UV oraz zapobiega utracie wilgoci, poprawiając jej kondycję.
  • Resweratrol: to polifenol występujący w czerwonym winie oraz niektórych roślinach. Jest silnym antyoksydantem, który może pomagać w redukcji zmarszczek, zwężeniu porów oraz poprawie tekstury skóry.
  • Kwas ferulowy: jest naturalnym antyoksydantem, który występuje w roślinach, takich jak zboża, kapusta, jabłka, czy ziarna ryżu. Chroni skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania UV oraz wspomaga redukcję przebarwień skórnych.

Oksydacja i antyoksydacja są jak nieustanna walka dobrego ze złem. Poprzez zrozumienie tych procesów i dbanie o odpowiednią dietę, pielęgnacje oraz styl życia, możemy wspierać nasz organizm w tej walce z negatywnymi skutkami utleniania i promować zdrowie, młody i piękny wygląd oraz długowieczność.

dieta, polifenole, witaminy, zdrowie