Czarny bez (Sambucus nigra L.), zwany także bzem dzikim, lekarskim lub aptecznym, to roślina, która od wieków cieszy się popularnością ze względu na swoje różnorodne zastosowania, zarówno w medycynie ludowej, jak i w kuchni, a nawet przy produkcji alkoholu (słynny włoski likier Sambuca). Kwiaty i jagody czarnego bzu są bogatym źródłem składników odżywczych i związków o potencjalnych korzyściach zdrowotnych, dlatego warto uwzględnić je w swojej diecie nie tylko w chorobie, ale na co dzień.
Ten krzew, osiągający nawet 10 metrów wysokości, występuje powszechnie w Polsce i w Europie w stanie naturalnym, a także jest uprawiany na skalę przemysłową. Kwitnie na przełomie maja i czerwca, a owocuje w sierpniu i wrześniu.
Kwiaty Czarnego Bzu
Kwiaty czarnego bzu są jednym z darów wiosny – kwitną w maju i czerwcu. Ich delikatny aromat i biały lub kremowy kolor przyciągają nie tylko pszczoły, ale także miłośników zielarstwa i zdrowego stylu życia. Kwiaty te są powszechnie wykorzystywane w ziołolecznictwie i aromaterapii. Jednak krzewy czarnego bzu są także pięknym elementem dekoracyjnym ogrodu.
- Korzyści dla układu oddechowego:
Kwiaty czarnego bzu są znane ze swojego korzystnego wpływu na układ oddechowy. Zawierają substancje takie jak flawonoidy, garbniki, śluzy i olejki eteryczne, które mogą łagodzić objawy przeziębienia, kaszlu i kataru. Napary z kwiatów czarnego bzu często są stosowane w celu złagodzenia objawów infekcji górnych dróg oddechowych, ponieważ działają wykrztuśnie. - Właściwości przeciwzapalne:
Związki przeciwzapalne obecne w kwiatach czarnego bzu mogą wspomagać walkę z procesami zapalnymi w organizmie. To szczególnie istotne w kontekście profilaktyki chorób przewlekłych, które często mają podłoże zapalne – w tym choroby nowotworowe. - Poprawa funkcji układu immunologicznego:
Regularne spożywanie naparów z kwiatów czarnego bzu może wspomagać układ immunologiczny. Składniki takie jak witamina C, polisacharydy antocyjany i flawonoidy mają potencjał wzmocnienia odporności organizmu, chroniąc przed infekcjami oraz spowalniając replikację wirusów. Działanie to przebiega trójstronnie: poprzez wiązanie flawonoidów z kolcami wirusów, co hamuje ich przedostawanie się do komórek; poprzez zmniejszenie aktywności pro-wirusowego enzymu – neuraminidazy oraz przez stymulowanie białych krwinek, czyli makrofagów do walki z drobnoustrojami. - Regulacja ciśnienia krwi:
Badania sugerują, że niektóre związki obecne w kwiatach czarnego bzu mogą wpływać na regulację ciśnienia krwi i zapobiegać hipertensji.
Jagody Czarnego Bzu
Jagody czarnego bzu to soczyste, ciemnofioletowe skarby, które nie tylko zachwycają smakiem, ale także oferują szereg zdrowotnych korzyści.
- Bogactwo antyoksydantów:
Jagody czarnego bzu są jednymi z najbogatszych źródeł antyoksydantów, takich jak antocyjany, kwercetyna i resweratrol. Te substancje pomagają zwalczać wolne rodniki, chroniąc komórki przed stresem oksydacyjnym. - Wsparcie dla układu trawiennego:
Błonnik obecny w jagodach czarnego bzu wspiera zdrowie układu trawiennego. Pomaga w regulacji perystaltyki jelitowej i zapobiega problemom z zaparciami, a także pomaga w odchudzaniu. - Korzyści dla serca:
Badania sugerują, że regularne spożywanie jagód czarnego bzu może być korzystne dla układu krążenia. Związki antyoksydacyjne pomagają w utrzymaniu elastyczności naczyń krwionośnych i regulacji poziomu cholesterolu. - Potencjalne wspomaganie przy zwalczaniu nowotworów:
Niektóre badania wskazują na obecność w jagodach czarnego bzu związków, które mogą mieć potencjał w walce z komórkami nowotworowymi. Jednak potrzebnych jest więcej badań, aby potwierdzić te obiecujące wyniki.
Mimo licznych korzyści zdrowotnych, czarny bez może mieć pewne przeciwwskazania. Osoby z alergią na pyłki kwiatów mogą doświadczać reakcji alergicznych na kwiaty czarnego bzu. Ponadto, jagody czarnego bzu nie mogą być spożywane na surowo, ponieważ mogą zawierać niewielkie ilości trujących glikozydów. Osoby przyjmujące leki przeciwcukrzycowe powinny skonsultować się ze swoim lekarzem prowadzącym.
Czarny bez oferuje różnorodne możliwości wykorzystania, zarówno w kuchni, jak i w ziołolecznictwie. Poniżej przedstawiamy kilka popularnych metod przygotowania i stosowania kwiatów i jagód czarnego bzu:
Kwiaty Czarnego Bzu:
- Napar:
Aby przygotować napar z kwiatów czarnego bzu, należy zebrać świeże kwiaty, najlepiej podczas ich pełnego rozkwitu i ususzyć. Łyżkę suszonych kwiatów należy zalać szklanką wrzątku i pozostawić pod przykryciem przez około 10-15 minut. Po tym czasie napar można przecedzić i pić, dodając ewentualnie miód lub cytrynę dla smaku. - Syrop:
Kwiaty czarnego bzu można również wykorzystać do przygotowania syropu.
Gotuj 1 filiżankę kwiatów z 2 filiżankami wody i 2 filiżankami cukru przez około 20 minut.
Następnie odcedź mieszankę i pozostaw do ostygnięcia. Syrop można przechowywać w lodówce i dodawać do napojów lub stosować jako słodzik. - Sałatki i desery:
Świeże kwiaty czarnego bzu nadają się do dekoracji sałatek, deserów, a nawet lodów. Ich delikatny smak i aromat mogą wzbogacić różnorodność potraw, a jednocześnie dostarczyć do organizmu cennych witamin, minerałów i innych związków.
Jagody czarnego bzu:
- Dżem i Konfitury:
Jagody czarnego bzu doskonale sprawdzają się do przygotowania dżemów, konfitur i musów. Dodając do nich trochę cukru i soku z cytryny, można uzyskać aromatyczne przetwory. - Herbata z jagód:
Gotowanie jagód czarnego bzu z wodą i dodanie miodu może stworzyć smaczny napar o właściwościach zdrowotnych, idealny na przeziębienia. - Soki i napoje:
Jagody czarnego bzu można wykorzystać do przygotowania domowych soków, lemoniad czy kompotów. Dodanie kilku suszonych jagód do wody mineralnej może nadać jej orzeźwiający smak. - Dodatek do płatków śniadaniowych:
Jagody czarnego bzu stanowią doskonały dodatek do musli, płatków śniadaniowych czy jogurtu. Dzięki nim można wzbogacić śniadanie o antyoksydanty i witaminy. - Likier z czarnego bzu
Ten tradycyjny włoski alkohol (przezroczysta Sambuca lub ciemnofioletowa Opal Nera) to znakomity digestive (czyli drink po posiłku podany na poprawę trawienia ), który może być także podany jako płonący (po napełnieniu kieliszka z grubego szkła do pełna i ostrożnym podpaleniu alkoholu, po minucie lub kilku minutach kieliszek należy przykryć, aby zgasić płomień – w żadnym razie nie wolno go zdmuchiwać, bo można wydmuchać płonąca ciecz na obrus). Przyjemnie rozgrzewa żołądek.
Czarny bez to wyjątkowa roślina, która nie tylko cieszy podniebienie, ale również oferuje szereg korzyści zdrowotnych. Ważne jest jednak, aby stosować go z umiarem i zawsze konsultować się z profesjonalistą w przypadku wątpliwości.
